Overmacht door corona: wat kan wel vs. wat kan niet?

Overmacht door corona. Hét nieuwe modewoord in deze vreemde tijden. Partijen gebruiken het te pas en te onpas om hun (contractuele) verplichtingen niet na te komen. Maar in welke mate is dat correct?

Overmacht vs. hardship

Uiteraard is het van het grootste belang om goed te weten wat het begrip ‘overmacht’ nu precies inhoudt. Overmacht is een juridisch begrip. Het betekent dat een partij tijdelijk of definitief in de volledige onmogelijkheid is om aan haar verplichtingen te voldoen omwille van een onvoorzienbare gebeurtenis buiten de wil van die partij om. Maar geldt dat ook voor het begrip ‘overmacht door corona’?

De coronacrisis is ontegensprekelijk tot stand gekomen buiten de wil van eender welke partij. In vele gevallen maakt dit ook een onvoorzienbare gebeurtenis uit, te meer daar veel overeenkomsten en verplichtingen al zijn vastgelegd in een periode dat er van corona geen sprake was of dat de enorme impact ervan nog niet duidelijk was.

Het meest betwiste onderdeel van die definitie betreft doorgaans dan ook de ‘volledige onmogelijkheid’ tot presteren.

We zien bijvoorbeeld dat vele huurders in deze periode brieven sturen aan hun verhuurders waarin ze schrijven dat ze voor een bepaalde periode geen huurgelden zullen betalen omwille van overmacht.

Dat is niet correct. Bij een huurovereenkomst heeft een verhuurder de verplichting om het gehuurde pand aan de huurder ter beschikking te stellen en het rustig genot ervan te verschaffen, terwijl de huurder het pand moet onderhouden en de huurgelden moet voldoen.

Hoewel veel huurders nu liever geen huurgelden betalen, zijn ze vaak wel nog in de mogelijkheid om dat (minstens gedeeltelijk) te blijven doen. Juridisch gezien is in dergelijke situaties meestal dan ook geen sprake van overmacht.

Dat neemt niet weg dat  verhuurders mogelijk een commerciële geste willen doen of solidair willen zijn met hun huurders. Het is dan ook aangewezen dat beide partijen overleggen en duidelijke en concrete afspraken maken: (bepaalde delen van) de huurgelden en/of -lasten kunnen volledig kwijtgescholden worden, zij kunnen (deels) opgeschort worden tot na de periode van de coronamaatregelen, er kan een afbetalingsregeling overeengekomen worden e.d.

In andere overeenkomsten, doorgaans zullen dit internationale handelsovereenkomsten zijn, komen er soms zogenaamde ‘hardship clausules’ voor. Die clausules bestaan in alle vormen en maten, maar houden in dat er een mogelijkheid bestaat om de modaliteiten van de overeenkomst opnieuw te onderhandelen als er ernstige gewijzigde omstandigheden zijn voor één van de partijen waardoor het moeilijker is geworden om haar verplichtingen na te komen.

In de Belgische rechtspraak zijn dergelijke clausules – die aanleunen bij de ‘imprevisieleer’ – lange tijd niet aanvaard. Het is pas recent dat men toch begint aan te nemen dat partijen beschermd moeten worden voor gewijzigde omstandigheden, zeker in langlopende overeenkomsten. Dergelijke clausules zouden dus eventueel wel ingeroepen kunnen worden in de coronacrisis, maar in Belgische overeenkomsten zijn zulke clausules eerder zeldzaam.

Gooit de fiscus roet in het eten ?

In de praktijk zullen een aantal verhuurders de discussie niet op de spits willen drijven en een geste doen aan hun huurders. Maar de fiscale wetgeving bevat een bepaling waardoor ondernemingen belast worden op de door hen toegekende “abnormale of goedgunstige voordelen”.  Vormt dat een probleem?

Wij gaan ervan uit van niet :

• De regeling geldt in beginsel niet voor voordelen toegekend aan andere Belgische ondernemingen;
• Het is maar de vraag of dergelijke geste in de huidige omstandigheden zo “abnormaal of goedgunstig” is.

Ingeval verbonden ondernemingen hun afspraken willen wijzigen ingevolge corona, is naar onze mening meer voorzichtigheid geboden. De kans dat de fiscus dat als een ongeoorloofde winstverschuiving zou beoordelen, is immers wat groter.

Overmacht (door corona): opschorting, beëindiging en annulering

Wanneer uit de feiten blijkt dat in een contractuele relatie toch sprake is van tijdelijke overmacht, is het belangrijk om daar ook de juiste gevolgen aan te verbinden.

Bij tijdelijke overmacht worden de verplichtingen opgeschort tot de periode van overmacht eindigt. Dat betekent dat de uitvoering even ‘on hold’ gezet wordt gedurende de overmachtsperiode, maar na het einde daarvan hernemen alle verplichtingen. Als er aan een partij dus een opschorting van betalingen wordt toegekend, is dat niet hetzelfde als een kwijtschelding. De verschuldigde bedragen zullen na de overmachtsperiode integraal verschuldigd zijn!

Als een overmachtssituatie definitief zou worden, bestaat er geen mogelijkheid om de verplichtingen op een bepaald moment opnieuw uit te voeren. In principe zal dat dan ook (moeten) leiden tot de beëindiging van de overeenkomst.

Ook indien er geen sprake is van overmacht heeft een partij in de meeste gevallen de mogelijkheid om bestellingen te annuleren en/of de overeenkomst te beëindigen. In alle overeenkomsten zijn hieromtrent clausules voorzien die heel wat verschillende formaliteiten voor annulering/beëindiging en de bijhorende schadevergoedingen bevatten.

Indien u wilt weten waar u aan toe bent in uw samenwerking of voor uw levering/bestelling, bezorg ons dan de documenten en overeenkomsten die hieromtrent werden opgesteld. Wij kunnen dan voor uw concreet geval nagaan welke gevolgen de huidige situatie voor u heeft. Neem alvast contact met ons op indien u met bepaalde vragen zit.

Wij trachten u zo goed en zo snel mogelijk te informeren in verband met overmacht door corona. De inhoud van dit artikel is gebaseerd op de beschikbare informatie op het ogenblik van de publicatie ervan. De standpunten in onze publicaties kunnen wijzigen naar aanleiding van updates. Deze nieuwsbrief is bijgevolg louter informatief en creëert geen bindend of exhaustief advies. Uiteraard trachten wij onze teksten zo snel mogelijk aan te passen aan de wijzigende richtlijnen en regelgeving. Voor vragen of advisering kan u contact opnemen met ons kantoor.