Ethische fiscaliteit: een moeilijke combinatie

07.06.2022

De Universiteit Hasselt is recent gestart met een leerstoel “Ethische fiscaliteit”. Deze wil onderzoek voeren en activiteiten organiseren om de verhoudingen tussen de belastingplichtigen en de overheid te optimaliseren. Een lovenswaardig initiatief. Het fiscale vertrouwen tussen burger en overheid kan wel een upgrade gebruiken.

Ethische fiscaliteit: waar gaat het over?

De leerstoel zal onderzoeken wat dat nu betekent: een rechtvaardige toepassing van de belastingwet. Wat is ethisch handelen van de fiscale adviseur, de accountant, de advocaat, de belastingplichtige en de fiscale diensten?

Deze vraag kan je van vele kanten bekijken. Over het algemeen ben ik geneigd eenvoudigweg te denken dat de overheid slechts datgene mag belasten waarin de fiscale wetgeving voorziet, niet meer en niet minder. Indien dit zou leiden tot een niet-rechtvaardige belastingheffing, moet de fiscale wet aangepast worden. Dat is dan een politieke beslissing waarover in onze rechtsstaat de parlementen beslissen. Vervolgens moeten de spelers in het fiscale landschap deze aangepaste wetgeving toepassen.

Een moeilijke combinatie

Ik neem aan dat iedereen het er over eens is dat het nooit de bedoeling kan zijn dat de fiscale diensten uit ethische overwegingen een hogere belasting opleggen dan deze waarin de fiscale wetgeving voorziet. Anderzijds zou een belastingplichtige wel vrijwillig kunnen beslissen een fiscale aftrekpost niet te benutten, bijvoorbeeld omdat hij vindt dat hij nog meer dan genoeg overhoudt. Een fiscaal adviseur, accountant of advocaat kan dat niet in zijn plaats doen. Bovendien zullen dergelijke belastingplichtigen vaak de voorkeur geven aan een eigen filantropisch project.

Deze discussie kan overigens niet gaan over de ondernemer of burger die de fiscale wetgeving aan zijn laars lapt. Wellicht is dat ook niet ethisch, maar vooral is het een strafbare gedraging.

Wel gaat het over de meer grijze gebieden. Het moet gezegd dat de fiscale wetgeving hier al remedies voor kent. Hierdoor heb je geen recht op een fiscaal voordeel als dat in strijd is met de bedoeling van de wetgever. Uit de praktijk blijkt wel dat die bedoeling van de wetgever vaak niet zo duidelijk is.

Ethische fiscaliteit en multinationals

In de pers lezen we regelmatig artikelen over multinationals die hoge winsten maken en weinig of geen belastingen zouden betalen. Of over Belgische ondernemers die buitenlandse constructies zouden aanwenden om de Belgische fiscaliteit te ontlopen.

Hiervoor zijn er in de basis twee mogelijke antwoorden:

  • Ofwel is hun internationale structurering reëel en georganiseerd conform de geldende internationale transfer pricing regels. Dan is er niets aan de hand bij de belastingplichtige en moet de internationale fiscaliteit misschien herbekeken worden door de verschillende overheden.
  • Ofwel is de internationale structurering enkel op papier aanwezig en zijn de verrichtingen tussen de verschillende entiteiten niet marktconform. Dan kan en moet de belastingplichtige aangepakt worden door de fiscale overheden.

In de realiteit is dit alles natuurlijk veel minder rechtlijnig. Mij lijkt dat een leerstoel Ethische fiscaliteit een belangrijke bijdrage kan leveren bij de beoordeling van dergelijke situaties.

Fiscale ethiek begint bij de overheid

Dichter bij huis moet ik jammer genoeg vaststellen dat onze overheid niet uitblinkt op ethisch vlak. Dit geldt zowel voor de federale als voor de Vlaamse overheid, maar ook voor bepaalde rechtspraak. Dat is jammer, want een onethische overheid kan naar mijn mening niet te veel ethiek van haar burgers verwachten.

Enkele recente voorbeelden om dit te illustreren:

  • De Vlaamse belastingdienst (Vlabel) negeert haar eigen circulaire bij correcties van schenkbelasting of erfbelasting voor familiale vennootschappen die hun kapitaal verminderen binnen de drie jaar na schenking/overlijden (zie artikel).
  • Het Hof van Cassatie tikt Vlabel in een arrest van 21 april 2022 op de vingers omdat zij erfbelasting berekende over schenkingen in de vorm van een verzekeringsgift. Vlabel weigert echter om een ontheffing toe te staan voor andere belastingplichtigen in dezelfde situatie.
  • Het Hof van Cassatie heeft duidelijk gesteld dat inkomsten die belastbaar zijn in Nederland in België vrijgesteld moeten worden, ongeacht of Nederland hierover daadwerkelijk heeft geheven. De FOD Financiën legt deze rechtspraak naast zich neer en belast afkoopsommen van Nederlandse pensioenen die een gedeeltelijke vrijstelling genoten in Nederland voor dat vrijgestelde gedeelte. Inmiddels zien we rechtspraak in eerste aanleg waarin de FOD ongelijk krijgt. Waarom niet meteen de wetgeving correct toepassen?
  • De vorige versie van de effectentaks werd vernietigd door het Grondwettelijk Hof wegens strijdigheid met de Grondwet. Het Hof beslist echter dat deze vernietiging enkel geldt voor de toekomst. Ons hoogste rechtscollege staat dus toe dat alle onterecht betaalde belastingen bij de Schatkist mogen blijven. Wellicht mede een gevolg van het feit dat het Grondwettelijk Hof politiek wordt benoemd en voor de helft bestaat uit ex-politici.
  • Professionals krijgen dit jaar minder tijd om de fiscale aangiftes personenbelasting voor hun cliënten te verzorgen. Het is niet dat hun werk het afgelopen jaar lichter is geworden, integendeel neemt de complexiteit van de wetgeving ieder jaar toe. Waarom ons voor het blok zetten?

Deze voorbeelden zijn maar het topje van de ijsberg. Er is nog veel werk aan de winkel om een ‘level playing field’ te installeren. Onderwerpen genoeg voor de leerstoel Ethische fiscaliteit aan de UHasselt. Ik wens hen veel succes toe.

Wenst u meer informatie over dit dossier? Contacteer onze medewerkers.

Publicatiedatum 5/06/2022

Gepubliceerd door Gert De Greeve

Een andere vraag omtrent dit thema?

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
© Van Havermaet 2024

Wij maken gebruik van cookies of gelijkaardige technologieën (bv. pixels of sociale media plug-ins) om o.a. uw gebruikservaring op onze website zo optimaal mogelijk te maken. Daarnaast wensen wij analyserende en marketing cookies te gebruiken om uw websitebezoek persoonlijker te maken, gerichte advertenties naar u te verzenden en om ons meer inzicht te geven in uw gebruik van onze website.

Gaat u ermee akkoord dat we cookies gebruiken voor een optimale websitebeleving, opdat wij onze website kunnen verbeteren en om u te kunnen verrassen met advertenties? Bevestig dan met "OK".

Wenst u daarentegen specifieke voorkeuren in te stellen voor verschillende soorten cookies? Dat kan via onze cookie policy. Wenst u meer uitleg over ons gebruik van cookies of hoe u cookies kan verwijderen? Lees dan onze cookie policy.