EU-richtlijn versterkt werknemersbescherming: toereikende minimumlonen en verbeterde arbeidsomstandigheden

Op 19 oktober 2022 werd de EU-richtlijn (2022/2041) over toereikende minimumlonen geïntroduceerd, met als doel de arbeidsomstandigheden in de Europese Unie te verbeteren. België moest de richtlijn oorspronkelijk voor 15 november 2024 in nationale wetgeving omzetten. Met enige vertraging trad de wet tot gedeeltelijke omzetting van deze richtlijn pas op 31 december 2024 in werking.

In grote lijnen wil deze wet alle werknemers, verbonden met een arbeidsovereenkomst, beter beschermen en waken over de minimumlonen.

Bevorderen van collectieve onderhandelingen

Een belangrijk onderdeel van de wet is het bevorderen van collectieve onderhandelingen over loonvaststelling door bijkomend te waken over een verhoging van de dekkingsgraad hiervan.

In eerste instantie wil men dit bereiken door werknemers- en werkgeversorganisaties te verplichten zich niet in te mengen met elkaars oprichting, werking of bestuur.

Daarnaast wordt elke twee jaar de “dekkingsgraad” van de collectieve onderhandelingen gemeten. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen het aantal werknemers dat onder het toepassingsgebied van een CAO valt en  het totaal aantal dat eronder zou kunnen vallen. Als deze graad minder dan 80% is, moet er een actieplan worden opgesteld om dit te verhogen, terwijl de organisaties zelfstandig blijven. Dit plan wordt minstens elke vijf jaar geëvalueerd en openbaar gemaakt.

Momenteel heeft België een dekkingsgraad van bijna 96% en is hierdoor zelfs één van de koplopers in de Europese Unie.

Looninformatie en klachtmechanisme

Verder zal een dienst, aan te wijzen via een KB, bevoegd worden voor de oprichting van een nieuwe databank, ‘de conventionele minimumlonen’, met informatie over cao-lonen in België. Dit maakt het voor werknemers gemakkelijker om toegang te krijgen tot gegevens over de geldende baremieke lonen.

Daarnaast biedt de dienst werknemers informatie over hun rechten rond minimumlonen en wat ze kunnen doen als die niet worden nageleefd.

Beschermingsmechanisme bij lopende klachtenprocedure

Werknemers die een klacht indienen over de schending van hun minimumloonrechten genieten bescherming tegen ‘nadelige maatregelen’ en ontslag vanwege de werkgever.

Werkgevers mogen gedurende 12 maanden na indiening van de klacht geen nadelige maatregelen nemen ten aanzien van deze werknemers. In geval van een rechtszaak wordt deze periode verlengd tot 3 maanden na de definitieve uitspraak. Daarnaast mag een werkgever een werknemer niet ontslaan omdat hij zijn rechten onder deze wet uitoefent. De werkgever zou deze maatregelen enkel kunnen nemen of ontslaan om redenen die vreemd zijn aan de klacht. De bewijslast ligt hierbij bij de werkgever.

Indien de werkgever toch overgaat tot onterecht ontslag of het nemen van nadelige maatregelen zonder geldige redenen, moet de werkgever een schadevergoeding betalen. Dit kan variëren van:

• twee tot drie maanden brutoloon of tot de dekking van de daadwerkelijk geleden schade in geval van onterechte nadelige maatregelen ten aanzien van de werknemer; en
• vier tot zes maanden brutoloon, te cumuleren met gewone ontslagvergoedingen, in geval van ontslag zonder bewijs van een rechtmatige reden door de werkgever.

Deze bescherming geldt niet alleen voor de werknemers zelf, maar ook voor vertegenwoordigers die hen tijdens de procedure ondersteunden. In geval van uitzendarbeid wordt de gebruiker gelijkgesteld met de werkgever.

Conclusie

De nieuwe wet versterkt de bescherming van werknemers in België aanzienlijk. Werknemers krijgen meer transparantie en zekerheid met betrekking tot hun minimumlonen en kunnen hun rechten doen gelden zonder angst voor nadelige maatregelen of ontslag.

Bron: Wet van 17 december 2024 houdende gedeeltelijke omzetting van de Richtlijn 2022/2041 van het Europese Parlement en de Raad van 19 oktober 2022 betreffende toereikende minimumlonen in de Europese Unie, BS 31 december 2024.