Successieplanning van kunst: wat zijn uw opties?
U bezit een uitgebreide collectie juwelen, heeft de mooiste kunstwerken aan de muur en rijdt op zondag graag rond in één van uw oldtimers. Klinkt als een droom. Maar dacht u reeds na over een gedegen successieplanning van uw kunst en voor uw andere waardevolle goederen? Vermijd dat deze droom voor uw nabestaanden in een nachtmerrie omslaat.
Onderneemt u niets, dan betalen uw erfgenamen mogelijk een torenhoge erfbelasting. Bovendien bestaat het risico op versnippering van het vermogen. De kunst bestaat erin een oplossing op maat uit te werken. Wij zetten een aantal interessante technieken voor u op een rij om de successieplanning voor uw kunstcollectie in goede banen te leiden.
Eenvoudige planningstechnieken om de successiedruk bij overlijden te optimaliseren
De roerende schenking
Een eenvoudige en veelgebruikte manier om vermogen over te dragen, is de roerende schenking.
U kan dan via een handgift kunst overdragen. Deze overdracht kan zonder tussenkomst van een notaris en blijft dus onbelast. Doch wanneer u als schenker binnen de drie jaar na de schenking overlijdt, dan is er op de geschonken goederen toch nog erfbelasting verschuldigd (wat in principe niet het geval is bij een notariële schenking).
Wenst u echter het vruchtgebruik voor te behouden op de goederen, dan moet de schenking wél notarieel gebeuren. De schenking zal belast worden aan 3% en er zal geen belasting verschuldigd zijn ingeval van een overlijden binnen drie jaar na de schenking.
Het kanscontract
U kan ook een planning uitstippelen aan de hand van een kanscontract wanneer u aan een aantal voorwaarden voldoet.
U sluit samen met uw partner een kanscontract (ten bezwarende en bijzondere titel) over de onverdeelde kunstvoorwerpen. Het onverdeelde aandeel van de eerststervende zal, onder opschortende voorwaarde van het overlijden van de eerststervende, in volle eigendom en van rechtswege aanwassen bij de overlevende partner.
Voor roerende goederen is dergelijk beding volledig vrijgesteld van enige belasting.
Het kanscontract vereist wel een gelijkwaardige levensverwachting van de partijen. De partijen moeten kunnen aantonen dat zij beiden in een goede gezondheid verkeren. Bovendien moet de inleg door beide partijen gelijkwaardig zijn. Wanneer de partners dezelfde goederen inleggen, stelt zich uiteraard geen probleem.
Beide voorwaarden worden beoordeeld op het ogenblik van het sluiten van het contract.
Partijen moeten er daarnaast voor zorgen dat alles gemakkelijk te traceren is. De overlevende partner zal immers moeten aantonen dat de kunstcollectie op ogenblik van overlijden de wederbelegging vormt van de initiële kunstvoorwerpen.
Grotere collecties structureren met een maatschap of een stichting
Afhankelijk van de mate van controle die u wenst te houden en hoe u deze controle wil inrichten, kan de oprichting van een private stichting (niet zijnde een certificeringsvehikel) of een maatschap een aangewezen oplossing zijn.
De private stichting
Met een private stichting kan u een deel van het familiaal patrimonium afzonderen, bijvoorbeeld een verzameling kunstwerken.
U creëert een doelvermogen, afgezonderd van uw eigen vermogen, waarbij u het belangeloos doel definieert dat de private stichting zal nastreven (het in stand houden van een kunstcollectie).
De stichting heeft geen aandeelhouders. Ingevolge de overdracht verdwijnen de goederen definitief uit uw vermogen en zullen ze ten dienste staan van de belangeloze doelstellingen van de stichting. Haar bestuur beheert de stichting op discretionaire wijze en kan slechts optreden binnen de grenzen van het belangeloos doel van de stichting.
Tijdens uw leven kan u zelf bestuurder van de stichting zijn, eventueel samen met nog een derde persoon. In de statuten voorziet u in een opvolgingsprocedure voor het geval u zou overlijden of niet meer bekwaam zou zijn om het bestuur waar te nemen.
De notariële oprichting van een private stichting vereist geen minimumkapitaal en kan tegen een beperkte kostprijs plaatsvinden. De oprichting kan echter ook bij authentiek testament plaatsvinden.
Indien u tijdens uw leven onroerende goederen overdraagt aan de stichting, kost dit 5,5% schenkbelasting i.p.v. 12% registratierecht. Roerende goederen kan u hetzij via bankgift, hetzij via notariële schenking overdragen. Bij een bankgift is géén schenkbelasting verschuldigd. Een notariële schenking van roerende goederen kost eveneens 5,5% registratiebelasting. Legaten daarentegen ondergaan het verlaagd tarief van 8,5%.
De private stichting valt onder de rechtspersonenbelasting. Jaarlijks zal er bovendien tot 0,45% aan vermogensbelasting verschuldigd zijn op het totale vermogen. Aangezien een stichting niet kan overlijden, is wel geen erfbelasting meer verschuldigd.
De maatschap
Houdt u de touwtjes graag nog even in handen, dan kan u ook aan de slag gaan met een maatschap.
In tegenstelling tot de private stichting, blijft het familiale patrimonium toebehoren aan u of aan uw erfgenamen. Het betreft geen afgezonderd doelvermogen. Fiscaal gezien is de maatschap transparant, zodat de inkomsten en tegoeden rechtstreeks in hoofde van de vennoten worden belast (alsof het vermogen nog rechtstreeks in hun bezit zou zijn.)
U bepaalt de spelregels van de maatschap en u stelt uzelf aan als zaakvoerder van de maatschap. Als zaakvoerder kan u alle beslissingen over de kunstwerken e.d. blijven nemen. U kan daarnaast bepalen wie wordt aangesteld als opvolgend zaakvoerder voor wanneer u dit zelf niet meer kan. Door inschrijving van de juiste clausules in de statuten kan u het beheer ook na uw overlijden nog in een bepaalde richting sturen.
U zal echter pas een belastingbesparing realiseren zodra u de maatschapsaandelen – die u ontving in ruil voor uw inbreng van kunst e.d. in de maatschap – tijdens leven overdraagt aan uw toekomstige erfgenamen.
De schenking kan op verscheidene manieren plaatsvinden.
De meest fiscaalvriendelijke manier geschiedt door voorafgaandelijk aan de oprichting van de maatschap een onbelaste handgift te doen aan de begiftigden. De oprichting van de maatschap kan vervolgens onderhands gebeuren: de schenker brengt een beperkt vermogen in (bijvoorbeeld 1.000 EUR cash) en de begiftigden de geschonken kunst.
Kunst als waardevolle pasmunt
Ten slotte geven wij nog mee dat cultuurgoederen, waaronder kunstwerken, in het algemeen voor een onmiddellijke korting kunnen zorgen op uw belastingfactuur. Erfgenamen kunnen sinds 1 juli 2023 de erfbelasting immers voldoen door inbetalinggeving van geërfde cultuurgoederen.
Besluit
Er bestaat een brede waaier aan mogelijkheden om uw collectie kunst of oldtimers te beheren en naar de volgende generatie over te hevelen. Het is van belang dat u de noden en wensen van uw nabestaanden kent, zonder die van uzelf uit het oog te verliezen.
Het inventariseren van de kunstwerken of wagens die u bezit, ondersteunt u bij het plannen naar de volgende generatie. Met een inventaris vermijdt u bovendien dat er twijfel of discussie kan ontstaan over de samenstelling van de collectie of de waarde van de voorwerpen. Onafhankelijke kunstexperts kunnen u bijstaan in de waardering van de werken.
Het spreekt voor zich dat het aanhouden van een privéverzameling vraagt om een specifieke benadering in iedere fase: de oprichting, het beheer en de uiteindelijke overdracht. Daarnaast zal deze planning evolueren met de wijzigende behoeften van uw familie.
Onze experts bij Van Havermaet staan steeds klaar om u bij te staan bij het uitwerken of verfijnen van een successieplanning op maat, ook voor uw kunstcollectie. Contacteer ons voor meer info hierover.
Geschreven door Sophie Schellens en Stephanie Daems